ÇOCUKLARDA AKCİĞER ENFEKSİYONU
PNÖMONİ = ZATÜRRE
Pnömoni (Zatürre) demek, akciğer dokusunun bakteri,virüs gibi mikroorganizmalar tarafından veya kimyasallar tarafından oluşturulan enflamasyon durumudur. Süt çocuklarında pnömoni ve bronşioliti ayırmak bazı durumlarda zor olduğu için bazı hekimler alt solunum yolu enfeksiyonu tabirini daha fazla kullanırlar. Çocuk ölümlerinin önemli bir sebebidir. Dünyada kabaca 160 milyon çocuk vardır ve her yıl akciğer enfeksiyonlarından dolayı yılda yaklaşık 5 yaş altında 2 milyon çocuk ölmektedir. Durum böyle olunca tanı konması ve tedavisi bir hayli önemlidir. Dünya Sağlık Örgütü pnömoni tanımını, akciğer dışı bir nedene bağlanmamış ateşli hastalık durumu ve nefes alıp vermede hızlanma varlığı şeklinde yapmıştır.
Bazı durumlar hem pnömoniye yakalanmöa riskini, hem de pnömoni ağırlığını arttırmaktadır. Bu durumlar;
*1 yaştan küçük olmak
*Erken doğmuş olmak
*Düşük doğum ağırlığı
*Beslenme bozukluğu, yetersiz veya fazla beslenme
*D vitamin eksikliği
*Düşük sosyoekonomik düzey
* Hava kirliliği
*Anne yaşının küçük olması
*Anne babanın eğitim düzeyinin düşük olması
*Aşıların yapılmaması
* Kış mevsiminde bulunmak
Pnömoni en sık üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra ortaya çıkar. Ağız ve boğazdaki mikroorganizmaların akciğere kaçması veya havadaki mikroorganizmaların akciğere nefesle beraber alınması sonucu oluşur. Bu mikroorganizmalar akciğere girince savunma sistemi hücreleri (alveolar makrofajlar) onları yok etmek için birtakım maddeler(sitokin) üretirler. Sitokinler mikroorganizmalar yanında akciğerin kendi dokusuna zarar verir ve akciğerde tıkaç oluşmasına sebep olur. Akciğer dokusunda ödem, sıvı birikimi başlar bu durum oksijen ve karbondioksitin dengesini bozar. Nadir olarakta kan dolaşımıyla enfeksiyonlar gelip akciğerlerde hastalık yapabilmektedir.
Pnömoniye bazen bakteriler, bazen virüsler bazende her ikisi birden sebep olmaktadır. 2 yaş altında görülen pnömonilerin %80 i virüs kaynaklıdır. 5 yaş üzerinde pnömononilerin üçte biri yine virüs kaynaklıdır. Tabiki bakteriyel enfeksiyonlar da pnömoni sebepleri arasındadır. Vakaların üçte birinde virüs ve bakteri enfeksiyonu beraber görülebilir.
Her yaşta görülen enfeksiyon etkenleri arasında farklar vardır. tedavi planlanırken etken bilinmeden başlanacak protokolde çocuğun ayı dikkate alınmalıdır.
Pnömoni demek için en önemli belirteç çocuğun nefes alıp verme sayısında artış olmasıdır. Her yaş grubunun kendine göre normal solunum sayısı değerleri ardır. özellikle ateşli bir çocuk varsa normalin üzerinde her 1 derece ateş yükselmesi, dakikada 10 kez solunum sayısını arttırır. Pnömonide ateş, en sık saptanan bulgulardan birisidir. Çocuklarımızın akciğerlerini dinleyince pnömoniyi düşündüren bazı sesler(ral, ronküs gibi) duyulur. Çocuğumuzun beslenmesi bozulmuşsa, susuz kalmıssa veya bağışıklık hücrelerinin az olması durumunda bu sesler duyulmayabilir. Size kabaca normal solunum sayılarını yazmak isterim çünkü yaş grubuna göre farklılıklar var. Küçük bebekler normalde daha hızlı solurlar.
*0-2 ay: dakikada 40-60 solur
*3-11 ay: dakikada 25-40 solur
*1-5 yaş: dakikada 20-30 solur
*5 yaş üzeri:15-25 solur.
Akciğer enfeksiyonu durumunda kandaki oksijen mikterı azalabilir. Solunum sayısı artmış, zorlukla nefes alıp veren, uykuya meyilli çocuklarda mutlaka kandaki oksijen düzeyine bakmak ve oksijen düzeyinin %92 üzerinde olup olmadığını kontrol etmek lazım.
Ak ciğer enfeksiyonlarının ağırlık derecesini genellikle değerlendirmek için çocoğumuzun bilinç durumu, nefes alıp verirken inlemesi,cilt rengi, solunum hızı, göğüsteki çekilme miktarı, beslenme durumu, susuzluk derecesi gibi parametreleri mutlaka inceleriz.
Pnömoni tanısı için genellikle öykü ve hekiminizin muaynesi yeterlidir. Film çekilmesi şart değildir. Ama çekilecekse bazen 2 yönlü film çekilmesi gerekebilir. Bakteriyel enf. ve viral enfeksiyon ayrımını yapabilmek kan tahlillerine bakmak, kan sayımı, crp pct gibi parametreleri değerlendirmek gerekebilir.
Çocuğumuzda akciğer enfeksiyonu yanında kalp hastalığı varsa, prematüre doğmussa ve kronik akciğer hastalığı varsa, kistik fibrozis veya bağısıklık zayıflığı gibi durumlar eşlik ediyorsa yatırarak izlamak gerekebilir. Bu durumlar hastalığın daha ciddi seyredeceğinin göstergesi olabilir.
Genellikle hafif pnömonilerde 7 10 günlük, orta ağır pmönonilerde 14 gün ve üzerinde tedavi planlanır.